सुन्दरी प्रतियोगिता : प्रतिभा प्रस्फुटन

-आशिष लुइटेल

विरोधमा स्वरहरू गुञ्जिरहेकै बेला साउन २२ मा मिस नेपाल प्रतियोगिता हु“दैछ । सन् १९९४ मा पहिलोपटक आयोजना गरि“दा सुन्दरी प्रतियोगिताको चर्को विरोध गरिएको थियो । मिडियाले समेत खुलेरै विरोध गरिरह“दा रुवि राणाले मिस नेपालको ताज पहिरिएकी थिइन् । काठमाडौं जेसिजले आयोजना गर्दै आएको प्रतियोगितामार्फ हालसम्म १३ जनाले मिस नेपालको ताज पहिरिसकेका छन् ।

हरेक वर्षसो प्रतियोगिता हुनै लाग्दा विरोध हुने गरेका घटना स्वभाविक र सामान्य लाग्न थालिसकेका छन् । यस्तो लाग्न थालिसक्यो कि मिस नेपाल प्रतियोगिता हुनु भनेकै एक पक्षका युवती मेकअपले पोतिएर मुस्कुराउ“दै झकीझकाउ स्टेजमा उत्रनु हो र अर्को पक्षका मुठी उचाल्दै पुलिसका डन्डास“ग जुद्धै रिसाएको अनुहारमा बुरुकबुरुक उप|mेर सडक तताउनु । अब यी दुवै हुन सकेन भने प्रतियोगिताको स्वादै नहोला जस्तो लाग्छ । विरोधका बीचमा पनि सफल हुने प्रतियोगिताका लागि विरोध विरोधकै लागि मात्र हो कि जस्तो लाग्छ ।

हरेक आयोजनाभित्र सकारात्मक र नकारात्मक पक्ष लुकेका हुन्छन् । हुन सक्छ, मिस नेपाल प्रतियोगिताभित्र पनि सकारात्मकस“गै नकारात्मक पक्ष छन् । शारीरिक अपांग झमक घिमिरेहरू होउन् वा जलजलाको जंगलमा घा“स काट्न व्यस्त रामकुमारीहरू, उनीहरूले चाहेर पनि प्रतियोगितामा भाग लिन पाउ“दैनन् । तर १२ कक्षा उत्तर्ीण्ा काठमाडांैकी ५ फिट ३ इन्चभन्दा अग्ली सहाना बज्राचार्यहरूले त पाउ“छन नि † कमसेकम प्रतिभा हुनेहरूमध्ये एकले प्रतिस्पर्धात्मक प्रतियोगितामार्फ आफ्नो क्षमतालाई र्सवश्रेष्ठ सावित गर्न त पाउ“छन् नि † प्रतिभाका धनीले आफ्नो सतह चाल पाउने अवसर त पाउ“छन् नि †

रातभर फेसन च्यानल हेरेर अनि दिनमा सुन्दरी प्रतियोगिताको विरोध गर्नेहरूलाई च्यापेर विरोध गर्ने तपाईहरूको विरोधको के महत्त्व छ ?

सबैजनाले बुज्नै पर्ने के छ भने कुनै प्रतियोगिताले सबै क्षेत्रलाई समेट्न सक्दैन । त्यो सम्भव पनि छैन । सकेसम्म सबैलाई होओस् भन्ने सोचिन्छ । हुन त सोचेको जस्तो कहा“ सबैलाई पुगेको छ र - विरोध गर्नेहरू पनि सोच्नुस् न तपाईहरूले कुनै एउटा समूहको साथ पाउनु भएको छ तर सबैको होइन । तपाईंहरूको कोणबाट विरोध जायज छ तर हाम्रो कोणबाट नाजायज । खै सबै समेटिएका - बरु सबैलाई मान्य हुने र सबै समेटिने प्रतियोगिताको नया“ सोचाइ ल्याएर 'च्यालेन्ज' दिनुस् न, त्यो पो बुद्धिमानी † रातभर फेसन च्यानल हेरेर अनि दिनमा सुन्दरी प्रतियोगिताको विरोध गर्नेहरूलाई च्यापेर विरोध गर्ने तपाईहरूको विरोधको के महत्त्व छ ?

विरोध गर्नेहरूको मुख्य आरोप- प्रतियोगिताले युवतीलाई ग्ल्यामरस दुनिया“मा लैजान्छ । यो आरोपमा सत्यता छैन । कुन क्षेत्रमा लाग्ने भन्ने व्यक्तिगत अधिकार हो । विरोध गर्नेहरूको आरोपले व्यक्तिगत स्वतन्त्रताकै खिल्ली उडाएको छ । मिस नेपाल भएपछि स्वभाविक रूपमै विभिन्न विज्ञापन, चलचित्र, म्युजिक भिडियोका लागि प्रस्ताव आउ“छ । साथमा विभिन्न संघ-संस्थाबाट उच्च पदका लागि समेत मौका आउ“छ । कता लाग्ने त्यो त आत्मनिर्ण्र्ााो अधिकार हो नि † कोही ग्ल्यामरस दुनिया“मा पस्लान्, कोही टीभीमै कार्यक्रम चलाउलान्, कोही सामाजिक काममा लाग्लान् अनि कसैले राजनीतिमा हात हाले भने पनि कसलाई के को आपत्ति - युवतीको शारीरिक, बौद्धिक, चारित्रिक अनि सामाजिक तीक्ष्णतालाई राम्रैस“ग तिखार्ने यस्तो प्रतियोगिताको विरोध युवतीबाटै किन हुन्छ त्यो बुझी नसक्नु छ । कतै युवतर्ीर् इष्र्यालु हुन्छन् भन्ने परम्परागत मान्यता सही त होइन -

आरोप लगाइएको छ- सुन्दरीको शोषण भयो । यसमा तुक छैन । विश्वका विकसित मुलुकदेखि विकासोन्मुखसम्म हुने प्रतियोगिताले युवतीको शोषण गर्छ भने किन सबै यसप्रति आकषिर्त हुन्छन् त - आफ्नो शोषण गराउन प्रतियोगितामा यत्रो प्रतिस्पर्धा होला त - विश्व समुदायले यस्तो प्रतियोगितामा उत्कृष्ट हुनेलाइ सम्मान भावले हर्ेछ । के शोषित युवतीलाई कसैले सम्म्ाान गर्ला - यस्ता सुन्दरीलाई प्रयोग गर्न पाए व्यापार बढ्ने मनोवैज्ञानिक निष्कर्षा साथ विज्ञापनमा खेल्ने प्रस्ताव गरिन्छ । तर जबर्जस्ती त गरि“दैन होला नि । मन लाग्छ खेल्छिन् नत्र खेल्दिनन्, यसमा शोषण भयो भन्न मिल्छ -

विषय आयो नाङ्गनिे आरोपको । हो, परिवर्तनको संघारमा उभिएको समाजमा यो पच्न सक्दैन् । त्यसैले यहाको परिवेश, संस्कृती र रहनसहनमा दख्खल पुग्ने गरी मिस नेपाल प्रतियोगितामा सुन्दरी नाङ्गएिका छैनन् । तर जब अन्तर्रर्ााट्रयस्तरको प्रतियोगितामा सुन्दरी विदेश पुग्छिन् तब 'बिकनी' लगाएर प्रस्तुत हुनुलाई हाम्रो समाजले पचाउ“दैन । त्यो प्रतिस्पर्धा हाम्रा लागि मात्र त होइन नि † प्रतियोगितामा भाग लिनु प्रतियोगीमात्र बन्नु पनि त होइन । जित्नुपर्‍यो । त्यसका लागि अन्तर्रर्ााट्रय स्तरकै समाजलाई ध्यानमा राखेर पहिरन लगाउ“दा जानी-जानी नाङ्गएिको आरोप लगाउनु न्यायोचित र तर्कसंगत हु“दैन ।

हामी विकासका कुरा गर्र्छौं, अरू देशमा भएका र हुने गरेका ठूलठूला परिवर्तनकोर् इष्र्या गर्र्छौ । तर बदलि“दो परिवेश र विश्व सामञ्जस्यपर्ूण्ा समाज निर्माणको तगारो हामी आफैं बन्छौं, आखिर किन - यहा“ चाहि“ ठूलै प्रश्न उठ्छ- चाहनाअनुरूप सुन्दरी प्रतियोगितामा भाग लि“दा शोषित भइन्छ कि परिवर्तित समाजविरुद्धमा उत्र“दा - आधुनिक बन्ने नाममा सडकमा टायर बालेर समकक्षी युवतीका विरुद्धमा उत्रनु बुद्धिमानी कि आफूमा अन्तर्निहित क्षमता प्रस्फुटन गराउने प्रतियोगितामा भाग लिनु -

अहिलेसम्म १३ युवतीले मिस नेपालको ताज पहिरिने अवसर पाइसकेका छन् । यसो भन्दैमा नेपालमा १४ वर्षा १३ जनामात्र सुन्दरी रहेछन् भनेर अनावश्यक टिकाटिप्पणी गरेर समय बर्बाद गर्नु नाजायज हो । सबै आफूलाई उत्कृष्ट देखाउने ध्याउन्नमा हुन्छन् । अरूभन्दा आफू राम्री हुन पाइयोस् भन्ने धेरैको कामना पनि हुन्छ । राम्रो केलाई भन्ने - यो हर्ेर्ने आ“खा र सोच्ने दिमागमा भर पर्छ । मिस नेपाल प्रतियोगितामा पनि विभिन्न क्षेत्रस“ग सम्बन्धित निर्ण्ाायक हुन्छन् । प्रतिस्पर्धीमध्ये उनीहरूको आ“खामा राम्री र बुद्धिमानी ठहरिएकी एकले मिस नेपाल हुने अवसर पाउ“छिन् । अरूले विभिन्न विधामा पुरस्कार जित्छन् ।

प्रतियोगिता सुरु भएदेखि हालसम्म रुवि राणा

-१९९४), सुमी खड्का -१९९५ ), पुनम घिमिरे -१९९६), निलिमा गुरुङ -१९९७), झरना बज्राचार्य -१९९७), निरु श्रेष्ठ -१९९८), श्वेता सिंह -१९९९), उषा खड्गी

-२०००), माल्भिका सुब्बा -२००२), प्रीति सिटौला

-२००३), पायल शाक्य -२००४), सुगारिका केसी

-२००५) र शिताष्मा चन्द -२००७) ले मिस नेपालको ताज पहिरिएका छन् ।

२००१ र २००६ मा प्रतियोगिता भएनन् भने १९९७ मा दर्ुइ मिस नेपाल छानिएका थिए । काठमाडौं जेसिजले 'मिस एसिया प्यसिफिक'मा पठाउन गरेको प्रतियोगितामा निलिमा छानिएकी थिइन् भने हिडन ट्रेजरले 'मिस वर्ल्ड' मा सहभागी बनाउन त्यही वर्षआयोजना गरेको प्रतियोगितामा झरना मिस नेपाल भएकी थिइन् । यसपालि २० जना सुन्दरी फाइनल स्पर्धाका लागि जुटिरहेका छन् । आफूमा पर्ूण्ाआत्मविश्वास बोकेर प्रतिस्पर्धामा उत्रिनेहरू एक से एक छन् । नेपाली मिडिया र म्युजिक भिडियोमार्फ ख्याति कमाइसकेकाको बाहुल्य रहेको यो प्रतिस्पर्धाले रोचकतास“गै दक्ष युवतीलाई मिस नेपाल बनाओस् । अन्तिम २० मा पुग्न सफल सबैलाई बधाईस“गै सफलताको अग्रिम शुभकामना |

Aashis Luitel is studying EE in KU and this article was published in Kantipur (5 August,2008).